عضو وابسته گروه عمران و اتاق فکر مخاطرات طبیعی فرهنگستان علوم، زلزله دو قلوی سوریه و ترکیه را در نزدیکی گسل “آناتولی” دانست و گفت: بعد از گذشت ۶ روز از زلزله در ترکیه اعلام شده است که زمان طلایی خارج کردن افراد از زیر آوار به صورت زنده، به پایان رسیده و وضعیت امدادرسانی به زلزله‌زدگان سوریه نیز در زیر سایه تحریم و سیاست، همچنان به کندی صورت می‌گیرد؛ هر چند که از سوی کشورهای عراق، ایران و امارات کمک‌های بشردوستانه به این کشور ارسال شده است.
به گزارش ایسنا، دکتر محسن غفوری آشتیانی، استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله و عضو وابسته گروه عمران اتاق فکر مخاطرات طبیعی و کارگروه زلزله فرهنگستان علوم در وبینار نگاهی بر سانحه زلزله ۶ فوریه ۲۰۲۳ ترکیه و سوریه در آناتولی شرقی، در ابتدا به زلزله خوی اشاره کرد که در روز ۸ بهمن ماه جاری با بزرگای ۵.۹ رخ داد و گفت: این زلزله در نزدیکی گسل “سیه چشمه” رخ داده است.
وی زلزله دوقلوی ترکیه-سوریه را رخداد لرزه‌ای بعد از زلزله خوی دانست که با بزرگای ۷.۸ و ۷.۵ در روز ۶ فوریه ۲۰۲۳ در دو کشور سوریه و ترکیه رخ داد و ادامه داد: از آن جهت این زمینلرزه به زلزله آناتولی مشهور شد که در ترکیه دو گسل بزرگ “شمال آناتولی” که سرتاسر شمال ترکیه را در بر می‌گیرد و دیگری گسل “آناتولی شرقی” است که در مرز صفحه عربستان، آناتولی (اروپا-آسیا) و صفحه آفریقا قرار دارد و این گسل‌ها جزو گسل‌های فعال تکتونیکی هستند.
غفوری آشتیانی، مرکز این زمینلرزه در ترکیه را در ” قاهرامان ماراش” و “غازی آنتپ” عنوان کرد و یادآور شد: اینکه دو زمینلرزه با یک بزرگا در یک منطقه رخ دهد، پدیده نادری است؛ ولی این امر در زلزله اخیر ترکیه و سوریه رخ داده است و اینکه آیا این دو رخداد لرزه‌ای دو پدیده مستقل و مجزا از هم بودند یا خیر، نیاز به مطالعات بیشتری دارد که محققان این حوزه در حال بررسی هستند.
استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله با طرح این سوال که آیا این زلزله‌ها وابسته به زلزله خوی ایران است، پاسخ داد: زلزله‌های ترکیه و سوریه ربطی به رخداد لرزه‌ای خوی ایران ندارند؛ چرا که در گسل‌های واقع شده در ترکیه رخ داده است.
بررسی لرزه‌خیزی ۱۲۰ ساله ترکیه
عضو وابسته اتاق فکر مخاطرات طبیعی فرهنگستان علوم، به سابقه تاریخی زلزله‌های ترکیه اشاره کرد و گفت: بررسی لرزه‌های ۱۲۰ سال اخیر این کشور نشان از لرزه خیزی آن دارد و همواره انتظار رخداد زلزله در این کشور وجود دارد، ضمن آنکه در طول ۱۲۰ سال، ترکیه شاهد ۲۱ زلزله بزرگتر از ۷ بوده که زلزله‌های ازمیت با بزرگای ۷.۶ و زلزله قاهرامان ماراش با بزرگای ۷.۵ نمونه‌های آن است.
غفوری آشتیانی با تاکید بر اینکه در سرتاسر کشور ترکیه همانند ایران، گسل‌های مختلفی کشیده شده است، افزود: معمولا در زلزله‌های با بزرگای بیشتر از ۷، شاهد گسیختگی سطحی هستیم، در زلزله ترکیه جابه‌جایی سطحی حدود ۳.۴ متر ایجاد شده است.
وی به برخی از ادعاها در زمینه ارتباط این دو زلزله با انفجارات هسته‌ای اشاره کرد و با تاکید بر اینکه انفجارات هسته‌ای هرگز نمی‌توانند چنین زلزله‌ای را ایجاد کنند، خاطر نشان کرد: در زلزله‌های مصنوعی و یا انفجارات هسته‌ای با این انرژی، حداکثر بتوانند زلزله‌هایی با بزرگای ۵ را ایجاد کنند.
این محقق پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی با بیان اینکه ۱۳ تا ۱۵ هزار کیلومتر متاثر از دو زلزله ۷.۵ و ۷.۸ آناتولی شدند، یادآور شد: شتاب این زلزله‌ها ۱.۹۴۷ g برآورد شده که تقریبا دو برابر شتاب ثقل زمین است.
وی تاکید کرد: شتاب طیفی این زلزله‌ها در حدود ۰.۶-.۰.۵ ثانیه از مقدار ۲g فراتر رفته که این امر نشانگر فروریزش ساختمان‌های میان مرتبه (۵ تا ۲۰ طبقه) است.
از سیل تا زمینلغزش در ترکیه
عضو کارگروه زلزله فرهنگستان علوم وقوع سیل، زمینلغرش و فرونشست را از دیگر عوارض زلزله در ترکیه و سوریه نام برد و اظهار کرد: در ترکیه در مناطقی که در نزدیکی دریا بودند، شاهد وقوع سیل و زمینلغزش بودند، ضمن آنکه وقوع سیل در شهر حلب سوریه نیز رخ داده است.
وی ادامه داد: در زمینه میزان خسارات سازه‌ها ناشی از این رخدادهای لرزه‌ای در کشورهای ترکیه و سوریه اطلاعات کمی منتشر شده است، ولی آنچه که در تصاویر منتشر شده، مشاهده می‌شود حکایت از نوع طراحی و ساخت‌وسازها و نوع مصالح استفاده‌شده دارد که نیاز به بررسی‌های بیشتر دارد، ضمن آنکه نیاز است به نوع خاک نیز توجه شود.
غفوری آشتیانی، با بیان اینکه بر اساس آماری که منتشر شده، در ترکیه حدود ۶ هزار ساختمان مهم فروریزش داشته‌اند، اضافه کرد: بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد نوع و میزان خرابی در زلزله ۲۰۲۳ ترکیه همانند نوع خرابی در زلزله ۲۴ سال قبل ترکیه در ازمیت با بزرگای ۷.۶ در سال ۱۹۹۹ است.
زلزله در سوریه
استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله به وضعیت زلزله سوریه اشاره کرد و با تاکید بر اینکه از جزئیات زلزله در سوریه اطلاعات و اخبار کمی منتشر شده است، افزود: بیشترین تخریب زلزله سوریه در شهرهای “حلب” و “ادلب” بوده است.
به گفته وی، دو شهر “حلب” و “ادلب” سوریه و ۴ شهر “هاتای”،”مالاتیا”، “قاهرامان ماراش” و “غازی آنتپ” ترکیه بیشترین خسارت را از این دو زلزله داشته‌اند.
غفوری آشتیانی با اشاره به تخریب برخی از آثار باستانی و باغات زیتون در سوریه، افزود: اینها در حالی است که همه کمک‌های بشردوستانه بین‌المللی متوجه کشور ترکیه بوده و این کشور همواره از این پنجره حمایتی استفاده کرده و می‌کند.
زیر ساخت‌های تخریب شده به دلیل زلزله
وی در خصوص میزان خسارات وارد شده به زیر ساخت‌های حیاتی در ترکیه و سوریه با تاکید بر اینکه در این زمینه اطلاعات کمی منتشر شده است، اظهار کرد: مقامات کشور ترکیه اعلام کردند از ۷۹ سد بازدید کردند که ۷۲ سد سالم بوده و ۷ سد آسیب دیده‌اند و تاکنون ترک خوردگی دو سد “سولطان سویو” در “مالاتیا “و “آتاتورک” اعلام شده است و مشغول تخلیه آب این دو سد هستند.
به گفته وی، سد آتاتورک بزرگترین سد خاکی کشور ترکیه است که شایعات زیادی درباره آن منتشر شده ولی تاکنون گزارش رسمی از وضعیت این سد ارائه نشده است.
غفوری آشتیانی به بیان وضعیت زیر ساخت‌های آب، برق و گاز ترکیه پرداخت و گفت: در زمینه آتش‌سوزی به دلیل شکست لوله انتقال گاز، قطع گاز و برق و اختلال در شبکه حمل و نقل و مخابراتی اخبار و گزارش رسمی منتشر نشده است، ولی تصاویری از رخداد آتش‌سوزی به دلیل انفجار لوله گاز در شبکه‌های اجتماعی دیده می‌شود.
برآورد محققان ترک از رخداد زلزله‌هایی با بزرگای ۶
غفوری آشتیانی به انتشار بین‌المللی مقاله‌ای در سال ۲۰۲۲ از سوی یکی از محققان کشور ترکیه اشاره کرد و گفت: در این مطالعه، محقق به برآورد خطر ریسک و زلزله در شهرهای “هاتای”،”مالاتیا” و “غازی آنتپ” پرداخته و اعلام کرده که اگر در این شهرها زلزله‌ای به بزرگای ۶.۶ رخ دهد، به سازه‌های آنها آسیب‌های جدی وارد خواهد شد.
تلفات انسانی در زلزله آناتولی
وی ادامه داد: در زمینه میزان تلفات این دو زلزله برآوردی از سوی USGS (سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده آمریکا) ارائه شد که بر این اساس میزان تلفات جانی بین ۱۰ تا ۱۰۰ هزار نفر و میزان خسارت بین ۱۰ تا ۱۰۰ میلیارد دلار خواهد بود که این میزان برابر با یک تا ۱۰ درصد GDP کشور ترکیه می‌شود.
استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله با بیان اینکه از این دو رخداد لرزه‌ای ۱۴ میلیون نفر تحت تاثیر قرار گرفتند و ۱۳ هزار کیلومتر متاثر از این رخداد طبیعی شده‌اند، یادآور شد: نسبت آسیب‌دیدگان به کشته شدگان وابسته به میزان امدادرسانی است. هرچه امدادرسانی بهتر باشد، میزان آسیب دیدگان نسبت به کشته شدگان بیشتر است. این میزان در کشور ترکیه ۴ به یک (۴ آسیب دیده در برابر یک کشته) بوده و تعداد کشته‌شدگان در سوریه بیشتر بوده که این امر ناشی از وضعیت امدادرسانی به زلزله‌زدگان این کشور است.
به گفته وی، نسبت مجروحان به کشته‌شدگان ژاپن ۱۰ به یک (۱۰ آسیب دیده در برابر یک کشته) است.
عضو وابسته گروه عمران فرهنگستان علوم، گفت: بر این اساس دولت ترکیه در روزهای اول زلزله که تعداد کشته‌ها ۵ هزار نفر بود، در ۱۰ ایالت این کشور اعلام وضعیت بحرانی کرد و با تاخیر به‌ویژه در سوریه، امدادرسانی آغاز شد.
غفوری آشتیانی اضافه کرد: هر چند بررسی‌ها شدت بالا و عمق رخداد تقریبا کم را برای دو زلزله نشان می‌دهد که حاکی از پتانسیل و تخریب بالای این زلزله‌ها است، ولی همچنان شواهدی از طراحی نامناسب و ساخت‌وساز ضعیف در فروریزش‌های مرگبار ساختمان‌های اخیر قابل مشاهده است.
امدادرسانی در سوریه
غفوری آشتیانی با اشاره به وضعیت امدادرسانی در کشور سوریه با بیان اینکه ۲ تا ۴ میلیون نفر نیاز به امدادرسانی و حدود ۵.۵ میلیون نفر بی‌خانمان شدند، یادآور شد: امدادرسانی در سوریه به دلیل حاکمیت و تحریم‌ها بیشتر جنبه سیاسی یافته، هر چند که کمک‌هایی از کشورهای ایران، عراق و اخیرا امارات متحده عربی به این کشور ارسال شد و کمک‌های سازمان ملل نیز با ۴ روز تاخیر، به این کشور ارسال شده است.
این استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، وضعیت امدادرسانی در سوریه را در حد بحران انسانی توصیف کرد و ادامه داد: مردم زلزله‌زده در سوریه برای امدادرسانی دچار تحریم‌ها و سیاست‌زدگی شده‌اند.
وی امدادرسانی دیرهنگام، آسیب دیدگی بیمارستان‌ها، کمبود پناهگاه‌ها، تحریم و سیاست را از چالش‌های امدادرسانی در زلزله‌های دوقلو به ویژه در سوریه ذکر کرد و گفت: بعد از گذشت ۶ روز از زلزله در ترکیه اعلام شده است زمان طلایی خارج کردن افراد از زیر آوار به صورت زنده، به پایان رسیده است.
کاهش ریسک بهترین مقابله با رخدادهای طبیعی
این محقق حوزه زلزله‌شناسی تاکید کرد: ریسک سوانح تا زمانی‌که زندگی در جریان است، صفر نخواهد شد؛ ولی قابل کنترل و کاهش است، در حدی که بتوانیم در برابر آن ایمن شویم.
وی خاطر نشان کرد: دانش لازم برای ایجاد ایمنی وجود دارد و کاهش خسارات زلزله تنها با یک نگرش جامع و مبتنی بر دانایی امکان‌پذیر است.
کاسبی زلزله
استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله با انتقاد نسبت به برخی ادعاها در زمینه پیش‌بینی زلزله، این اقدامات را “کاسبی” زلزله خواند و گفت: ما همانطور که کاسبی بحران داریم، برخی‌ها کاسبی زلزله ایجاد کردند، به گونه‌ای که از سوی “http://isna.ir/xdNkH5″>سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران خبر ماهواره پیش‌بینی زلزله منتشر شده است.
منبع خبر: خبر گزاری ایسنا