سفری به اسفندقه به عنوان رنگین کمانی از فرهنگ تاریخ تمدن و
ایسنا/کرمان اسفندقه از دو کلمه اسفند(اسپند) و دق که به معنای دشت است، تشکیل شده و اسفندقه یعنی دشت اسفند که در فاصله ۷۰ کیلومتری شهرستان جیرفت واقع شده است.
به گزارش ایسنا، براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۵ بخش اسفندقه شهرستان جیرفت دارای ۹۵ روستا و آبادی با جمعیتی بالغ بر ۱۲ هزار و ۳۱۰ نفر است و مرکز بخش اسفندقه دولت آباد نام دارد که سنگ فرش‌ها و بافت سنتی و خشتی گِلی‌اش چشم هر رهگذری را خیره می‌کند.
اسفندقه دارای سبقه تاریخی ۷۵۰۰ ساله است که در کاوش‌های باستانی دهه ۱۳۹۰ کشف شده و آثار تاریخی همچون مقبره میرحیدر مهنی، قلعه تاریخی شاهپوری، قدیمی‌ترین مدرسه و تنها بادگیر جنوب استان کرمان و تپه‌های باستانی گاوکُشی در این بخش وجود دارد.
اسفندقه رنگین کمانی از فرهنگ، تاریخ، تمدن و طبیعت
مقبره میرحیدر، مقر حکومتی امیرحیدر بوده که بنا به وصیتش، خود و فرزندانش در این مکان دفن شده‌اند. این مقبره یادگار دوره صفویه است که در باغی سرسبز و زیبا در روستای دولت‌آباد قرار دارد. شکل این بنا از داخل شش ضلعی و از خشت و گل است.
وجود ۵۰ رشته قنات در این بخش که در حال حاضر ۳۸ رشته از این قنات‌ها فعال هستند و بعضی از آنها از جمله قنات گاوکُشی و فردوس بیش از پنج کیلومتر طول دارند، به کمک سرسبزی باغات و مزارع آمده‌اند و دشت اسفندقه را دیدنی تر کرده‌اند.
هنر دست زنان و دختران در بخش اسفندقه بی‌نظیر است و با جمعیت قابل توجه عشایر، انواع دست بافته‌ها از جمله گلیم و سیاه چادر در روستای خمرتوییه تولید که در هر خانه ای ردی از سر پنجه‌هایی که از دل سیاه چادرها جوانه زده، دیده می‌شود.
قالی گُلسرخ گل سر سبد هنر دست زنان
قالی گُلسرخ، گُل سر سبد صنایع دستی محسوب می‌شود که در کنار غذای محلی بُزقُرمه برای هر گردشگری جذاب هستند و در لیست آثار ملی قرار گرفته‌اند.
قابلیت ثبت ملی یک اصله درخت «اورس» نشان از طبیعت در آمیخته با تاریخ این منطقه دارد که در روستای کوران درختان اورس، چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند که یکی از این درختان با توجه به قدمت و ارتفاع بسیار زیادش ثبت ملی شده است.
اسفندقه همچنین مهد بازی‌های بومی و محلی است که قلعه‌قوس یا خانه‌قوس از جمله بازی‌های پر طرفدار اهالی این بخش است و مورد استقبال عموم مردم قرار دارد.
ظرفیت خارق‌العاده تولید انواع محصولات کشاورزی از جمله پسته به میزان ۵۰۰ هکتار در اسفندقه بی نظیر است. به طوری که بخاطر مرغوبیت به عنوان سرچین در دیگر مناطق از آن استفاده می‌شود و اقلیم متنوع اسفندقه، کشت انواع محصولات مانند غلات، بادام، انجیر، انار و گردو و از همه مهم‌تر پسته را در این بخش میسر کرده است.
اما بوی گیاهان دارویی در گذر از میانه دشت‌ها و آبادی‌های اسفندقه طراوت بخش سفر خاطره انگیز به این منطقه است و مهمترین پوشش آنها شامل زیره کوهی، آویشن، بومادران، کلپوره، شیرین‌بیان، اسپند، خارشتر و … هستند و درختان کوهی بادام، بنه و کسور، طبیعت این منطقه را برای گردشگران و اهالی دلنوازتر و معطر کرده است.
به گزارش ایسنا، معادن اسفندقه از نوع کرومیت در روستاهای باغ برج، انگرچاله و صولوئیه وجود دارد و همچنین در روستای باغ برج یک معدن سنگ قیمتی به عنوان مهمترین منبع درآمد این روستا است و معدن تنگ سرگز که دارای درصدی مس و طلاست، در حال بهره‌برداری است.
گام به گام با تاریخ و طبیعت اسفندقه
به گفته فرماندار جیرفت محور گردشگری جیرفت – اسفندقه از پنج کیلومتری جیرفت شروع می شود به طوری که می‌توانیم از مرکز شهرستان، محوطه‌های باستانی قُمادین و سد بهترین مجموعه آبی و گردشگری را با باغات و نخلستان‌ها داشته باشیم و احیاء بازی‌های آبی و دریایی برای سرگرمی نسل جوان و گردشگران ضرورت دارد.
احمد بلندنظر در گفت و گو با ایسنا به وجود گلخانه‌ها و باغات در دو طرف جاده سد جیرفت که بخشی از این محور گردشگری محسوب می‌شوند، اشاره کرد و افزود: وقتی به فرودگاه جیرفت می‌رسیم باغات و درختان قدیمی را می‌بینیم و دشت کُناری آهوان را پشت سر می‌گذاریم که محلی مناسب برای برگزاری جشن‌های سنتی از جمله سیزده بدر(روز طبیعت) و چهارشنبه آخر سال است. همچنین یک قنات و خانه قدیمی که ارزش ثبت ملی را دارند از جاذبه‌های دشت مورد نظر هستند.
وی محور گردشگری جیرفت – اسفندقه را در بخش اول منتهی به روستای نراب و پشت سد جیرفت توصیف کرد و در ادامه گفت: باغ مادری که آخرین واریته‌های مرکبات را برای کل کشور تولید می‌کند بسیار دیدنی است و گردشگران می‌توانند بعد از تماشای دریاچه سد جیرفت به سمت روستاهای بکر رمون و … حرکت خستگی ناپذیری را دنبال کنند.
فرماندار جیرفت بخش دوم این محور را به سمت سد جیرفت و به موازات رودخانه خروشان هلیل رود به طول ۷۰ کیلومتر عنوان کرد که با استفاده از منازل سازمانی می‌شود به عنوان کمپ گردشگری استفاده کرد و با گذر از این سازه‌های مستحکم بر فراز یک تپه، قوس سد جیرفت از دور نمایان می‌شود که از بزرگترین سدهای قوسی کشور محسوب می‌شود.
اما آغاز جذاب ترین بخش محور گردشگری جیرفت-اسفندقه
بخشدار اسفندقه در گفت و گو با ایسنا عبور از پُل فلزی را آغاز بخش سوم محور گردشگری جیرفت – اسفندقه دانست که با عبور از پیچ و خم‌های جاده روستایی و کم عرض و تماشای پوشش گیاهی با سیاه چادرهای عشایری و دشت کُناری روبرو می شویم.
یدالله محمدی سلیمانی افزود: عبور از تنگ سرگز در گذشته بخاطر سنگلاخی بودن بسیار سخت بود و در بستر رودخانه قرار داشت و برای اهالی خطراتی را در زمان بارش‌ها و جاری شدن سیلاب‌ها ایجاد می‌کرد اما هم اکنون همه مسیر آسفالت و دسترسی گردشگران و مسافران به زیبایی‌های اسفندقه آسان است.
وی معدن سرگز را توصیه کرد و گردشگری عشایری را نیز بخشی از سفر به اسفندقه دانست که با صرف تولیدات دامی و نان محلی و صبحانه‌های آتشی به همراه است.
محمدی سلیمانی دشت اسفندقه را محلی برای استراحت و توقف مناسب دانست که از دور مزارع گندم، ذرت و آفتابگردان دیده می‌شوند و با رسیدن به اولین روستا بنام فردوس از وسط آبادی و بافت قدیمی رد می‌شویم و یک مدرسه وجود دارد که میراث فرهنگی از تخریب آن جلوگیری کرده و بخشی از آن نیز مرمت شده است. البته برای رفع خستگی و استفاده از طبیعت و ادامه سفر می‌توانیم دمی در محل بومگردی فردوس مهمان نوازی مردم این خطه را نیز تجربه کنیم.
رسیدن به بهشت گردشگری و تاریخ
وی گذر از روستای فردوس را با تماشای مزارع و باغات، فصل جدیدی از محور جذاب گردشگری یعنی روستای دولت آباد دانست که با باغی مشهور به باغ سازمان شروع می‌شود. البته زمانی این باغ محل تولید نهال درختان سردسیری بوده که امروزه به یک متروکه تبدیل شده حالا چرا دستگاه متولی تماشاچی است؟ جای تامل است.
خودنمایی یگانه قلعه جنوب کرمان از میان چنارهای سر بفلک کشیده
اما بخش چهارم محور گردشگری جیرفت – اسفندقه از نگاه خبرنگار ایسنا و نویسنده گزارش براساس تجربه ترددهای مکرر به این منطقه و نشست و برخاست با اهالی بومی این گونه است که وقتی از این باغ بگذریم به قلعه اسفندقه می‌رسیم که قدمت آن به دوره پهلوی اول می‌رسد و به قلعه خاندان ابوسعیدی مشهور است که معماری خاص خودش را دارد و می توان از آن به عنوان سالم ترین بنای دوره پهلوی نام برد که قابل سکونت است.
هم چنین یگانه بادگیر جنوب کرمان در اسفندقه وجود دارد که درختان کهنسال آن را احاطه کرده‌اند و در کنار آن یک قلعه کهنه وجود دارد که احیاء آن هم افزایی همگانی را می‌طلبد و بقایای یک آسیاب وجود دارد که نمونه آن در استان یزد قرار دارد.
دیدن درختان چنار تماشایی است آنهم با وجود یک نهر آب که از کنار آنها عبور می‌کند و همواره شاهد اطراق مسافران زیادی هستیم که در سایه‌سار این طبیعت میهمان نواز شاهد روشن کردن آتش و بساط چای و سفره‌هایی هستند که با غذای آتشی و محلی پهن شده‌اند و به دفعات طعم این همه شگفتی را از نزدیک چشیده‌ایم.
مقبره میرحیدر مهنی نقطه طلایی سفر گردشگری به اسفندقه
اما مقبره میرحیدر مهنی فصل جدیدی از سفر به اسفندقه است. میرحیدر مهنی از نوادگان ابوسعید ابوالخیر است که این گورخانه معماری خاص خودش را دارد و به دوره صفوی برمی‌گردد و یک نهر آب از زیر درختان و کنار مقبره می‌گذرد و باغات انار گورخانه را سخت احاطه کرده‌اند که بسیار دیدنی است و همه نوادگان میرحیدر در این مکان دفن هستند و قلعه و مقبره هر دو ثبت ملی شده‌اند. اما انگاری دست انسان با تاریخ سر سازگاری ندارد و دیده می‌شود در حفظ و نگهداری آنها کوتاهی شده است.
از طرفی اسفندقه مهد علم و سوادآموزی بوده، به طوری که اولین مدرسه جنوب کرمان در اسفندقه است که توسط میراث فرهنگی بازسازی و مرمت شده و پرونده دو باب مدرسه نیز برای ثبت ملی در دستور کار است.
روستای فتح آباد از دیگر مقاصد گردشگری در نزدیکی دولت آباد اسفندقه است که معماری آن کاملا سنتی و با همکاری میراث فرهنگی و بنیاد مسکن حفظ شده و یک خانه اربابی وجود دارد که به گفته مسئولان میراث فرهنگی مالکان آن تا کنون اجازه ورود میراث فرهنگی را برای اقدامات مورد نیاز نداده‌اند.
خانه شاهپوری یکی دیگر از بناهای اربابی است که هنوز پابرجا ولی در حال تخریب است چرا که تا کنون بنا به دلایلی متاسفانه صاحبان آن رضایت ندادند که کارهای ثبت ملی آن دنبال شوند.
تپه گاوکُشی به عنوان قدیمی ترین محوطه باستانی حوزه فرهنگی هلیل رود با قدمت بیش از ۹۰۰۰ سال از دیگر مناطق دیدنی است که البته هر کسی رغبت بازدید از آن را ندارد و تنها علاقمندان به حوزه میراث فرهنگی میهمان بی منت آن هستند و در این فصل از کاوش‌ها مهد اولین روستانشینی شناسایی شد که نشان دهنده عدم تمرکزنشینی است.
اگر چه از پوشش گیاهی اسپند که پهنه وسیعی از دشت اسفندقه را دربرمی‌گیرد نباید غافل شد زیرا به عنوان یک زیرساخت اشتغال زایی در بخش تولید صنایع دستی است و مردم بومی با کشیدن دانه‌های اسپند به نخ از آنها اشکال متنوعی درست می‌کنند که بر این عقیده‌اند برای چشم زخم خوب است و بعضا دانه‌های اسپند را به همراه نمک روی آتش می‌ریزند و دود آن را ضدعفونی کننده قوی می‌دانند و جالب است بدانیم اسپندهای به نخ کشیده در اکثریت خانه‌ها آویزان هستند.
به گفته یکی از اهالی اسفندقه، بافت یک تخته فرش و اهدای آن به آستان قدس رضوی که در محل موزه فرش مشهد نگهداری می‌شود باعث شده تا نام هنر دست اهالی اسفندقه بر تارک تاریخ این مرز و بوم نیز بدرخشد.
و در آخر در دشتی وسیع و در دامنه کوه‌ها روستایی بنام باغ بیابان محلی برای پرورش اسب و رونق گردشگری و سوارکاری شده که در حال حاضر با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی آغاز شده و در آینده نزدیک اسفندقه می‌تواند یکی از مهم ترین قطب‌های پرورش اسب و سوارکاری بشمار بیاید که بسیار دیدنی و جذاب است زیرا که شش دانگ این روستا توسط یک بانوی علاقمند به پرورش اسب خریداری شده و امروزه همت و پشتکارش زبانزد خاص و عام است.
منبع خبر: خبر گزاری ایسناآخرین اخبار,پربازدید ترین اخبار, اخبار روز